DEEL 11 Harlindis en Relindis

11. Bedevaarten drongen in de vierde eeuw binnen in het kerkelijk leven.
In het vroege christendom leefde de behoefte niet aan heilige steden. Er bestond geen nood aan bevoorrechte ontmoetingsplaatsen, omdat de christenen God overal konden aanbidden. Een pelgrimstocht naar Jeruzalem of naar Rome werd niet gerekend tot de goede werken. Niettemin drong de bedevaartcultuur in de vierde eeuw in het kerkelijk leven binnen. Dat Jeruzalem het christelijk trefpunt bij uitstek werd, dankten de christenen aan keizer Constantijn en zijn moeder Helena. 

Constantijn besliste om Jeruzalem uit te bouwen tot een gedenkteken van wat God daar tot stand had gebracht. De werkzaamheden begonnen omstreeks 325 met de afbraak van de tempel van Aphrodite, die volgens de overlevering door keizer Hadrianus (117-138) was gebouwd op het graf van Christus. Samen met zijn moeder Helena richtte Constantijn alle plaatsen van het Heilig Land, die een Bijbelse referentie konden voorleggen in tot bedevaartsoord.

De heilige Helena kwam het kruis van Christus op het spoor dankzij een zekere Judas. Deze bekeerde zich tot het christendom, bekwam de naam Quiriacus en werd later bisschop van Jeruzalem. Bisschop Quiriacus en zijn gezellen vonden de marteldood onder keizer Julianus II (361-363). Rond de relikwieën van het authentieke Kruis deden omstreeks 350 allerlei berichten de ronde. In de volgende eeuwen trof men overal in de christelijke wereld stukjes van het Kruis aan. De ontdekking van het Kruis kreeg in het Karolingisch tijdperk een plaats in de liturgische kalender en werd op 3 mei gevierd.

Ook elders kwamen bedevaartstromen op gang. De meeste pasten in de martelaarscultus, maar ze  konden ook een ander doel hebben. De grote kluizenaars bijvoorbeeld trokken menigten aan, die naar hen toekwamen om raad, gebed en wonderen. Zij werden woestijnvaders genoemd omdat zij zich terugtrokken in de woestijnen van Egypte, Palestina en Syrië. De eerste grote woestijnvader was Antonius-abt (251-356), die vader van alle monniken werd genoemd. De kluizenaars leidden een leven van soberheid en onthechting. Overdag werkten en baden zij tegelijkertijd. En ook 's nachts baden zij onafgebroken om bijstand en redding van zonden. Van de woestijnvaders, die zelf te bescheiden waren om  hun gedachten op papier te zetten, zijn 2.500 Vaderspreuken (apofthegma's) overgeleverd. Ze werden tussen 450 en 500 verzameld en opgetekend door hun leerlingen. De invloed van de spreuken op de Kerk was aanvankelijk zeer groot. De woestijnvaders bereikten zeer hoge leeftijden. Abt Arsenius werd 95, abt Antonius 105 jaar en Sjenoete zou zelfs 112 jaar zijn geworden. Alleen Evagrius van Pontus (345-399) stierf reeds op 54-jarige leeftijd aan de gevolgen van een verstoorde spijsvertering. Na de dood van de woestijnvaders bleef hun graf het doel van bedevaarten.

De woestijnvaders werden geroemd om hun wijsheid. Wij geven twee voorbeelden ter illustratie. Iemand maakte in de woestijn  jacht op wilde dieren. Hij zag hoe oudvader Antonius met de broeders verstrooiing zocht, en nam er aanstoot aan. De oude man wilde hem duidelijk maken dat men van tijd tot tijd medebroeders tegemoet moet komen en sprak hem aan: 'Leg een pijl  op de boog en span!' Dat deed hij. Toen zei hij tot hem: 'Span nog meer!' en hij spande. Nog eens beval hij hem: 'Span!' Daarop antwoordde de jager hem: 'Wanneer ik bovenmatig span, dan breekt de boog.' Toen legde de oude man hem uit: 'Zo is het ook met het werk van God. Wanneer wij de broeders bovenmatig vermoeien, geven zij gauw de moed op. Men moet dus de broeders af en toe tegemoetkomen'.
Drie ouden kwamen eens bij oudvader Achilas, van wie er één een slechte naam had. De eerste van de drie ouden zei: 'Vader, maak mij rein!' Hij echter antwoordde: 'Dat doe ik niet!' Toen vroeg de andere: 'Doe het uit liefde, opdat wij in onze woning een aandenken aan u hebben!' Ook hem antwoordde hij: 'Ik heb geen tijd!' Toen sprak tot hem de derde, die met de slechte naam: 'Maak mij rein, zodat ik iets van uw handen heb!' Onmiddellijk stemde hij (Achilas) in en sprak: 'Ik doe het voor jou!' Toen vroegen de eerste twee ouden hem: 'Wij hebben het u zo indringend gevraagd, en u wilde het ons niet maken. Maar hem  heeft u gezegd: Voor jou doe ik het!' De oude gaf hun zijn verklaring: 'Ik zei: ik maak het voor jullie niet, en jullie waren daarover niet bedroefd, omdat jullie zagen dat ik geen tijd heb. Maar als ik het ook voor hem hier niet gemaakt had, dan had hij gezegd: Om mijn zonden, waar de oude van gehoord heeft, wil hij het mij niet rein maken. Op die manier hakken wij meteen de draad af. Dus wekte ik zijn ziel op, om niet in verdriet te verdrinken'.

Roger Janssen, kruisheer
pastoor-moderator pastorale eenheid Harlindis en Relinids - Maaseik

​