Deel 19 Harlindis en Relindis

De vroegste vormen van het georganiseerde religieuze leven: een zaak zowel van vrouwen als van mannen - deel 3.
In twee afleveringen schonken we aandacht aan dezelfde aspiraties tussen vrouwen en mannen in het religieuze leven. In deze aflevering geven we nog enkele andere voorbeelden, zonder daarom volledigheid te betrachten. In 490 speelde Brigitta, op het vlak van de organisatie van het religieuze leven voor vrouwen in Ierland, dezelfde rol die Patrick al eerder had opgenomen bij de mannen.
Sheila1988, CC BY-SA 4.0

Brigitta van Kildare leefde rond 453. Haar feestdag is op 1 februari. Zij werd geboren als beeldschone dochter van het stamhoofd van Leinster. Volgens goed gebruik zou ze uitgehuwd worden, maar aangezien ze haar leven aan de navolging van Christus wilde wijden bad ze tot God om lelijkheid, waardoor het huwelijk werd afgeblazen. Ze werd de stichteres en abdis van het eerste klooster van Ierland. De kloosterlingen wilden in de voetsporen van de heilige Patricius (Sint-Patrick) de missionarissen bijstaan in de kerstening van de Ieren. Aan haar werden talloze wonderen en zegeningen toegeschreven. Zo begon iedere boom die zij aanraakte spontaan te bloeien. In Ierland wordt ze de Mary of the Gael genoemd, de Keltische Maria, de moeder van het religieuze leven in Ierland. Ze is de patroonheilige van Ierland en Kildare, van buitenechtelijke kinderen, dichters, geleerden, geneeskundigen, kraamvrouwen, landbouwers, melkboeren en melkmeisjes, pasgeboren baby's, smeden, vluchtelingen, vroedvrouwen en zieke kinderen. Ze wordt aangeroepen tegen oogkwalen. Tevens is ze de patrones van koeien, paarden, vee in het algemeen, gevogelte, pluimveehouderijen, tegen ongeluk, veeziekten en vervolging.

Patricius (Saint Patrick, eind vierde eeuw - 17 maart 461) was een Romeins-Britse missionaris. Toen hij zestien jaar oud was, werd hij door Ieren als slaaf naar hun eiland gebracht. Daar werd hij schaapherder en leerde Iers. Nadat hij in een visioen door God werd geroepen, kon hij vluchten en keerde naar zijn ouders terug. Volgens een andere legende ontkwam hij naar Gallië. Hij volgde een priesteropleiding, waarna paus Celestinus I (422-432) hem de opdracht gaf Ierland te kerstenen. Zijn vroegere leraar, bisschop Germanus van Auxerre (378-448) wijdde hem tot eerste bisschop van Ierland. Halverwege de vijfde eeuw vestigde hij zich in Armagh. Hij zou honderden kerken hebben gesticht. De feestdag van Patricius, 17 maart, St. Patrick's Day, is de nationale feestdag van Ierland. Hij is de patroon van kuipers, mijnwerkers en smeden. Tevens beschermt hij het vee tegen ongedierte en ziekten. Een legende over hem vertelt hoe hij de slangen uit Ierland verdreef, vandaar dat er geen slangen zijn op het eiland. De slang is een metafoor voor de vroege heidense religies van Ierland. Een andere legende vertelt hoe hij een shamrock, een klaverblad, gebruikte als symbool voor de goddelijke Drie-eenheid van het katholieke geloof. Hij wordt afgebeeld met de shamrock in zijn hand, en het klaverblad is een embleem voor Ierland, hoewel de harp het officiële symbool is. Na zijn dood werd Patrick heilig verklaard. Vanaf de negende eeuw werd in Ierland op zijn sterfdag St. Patrick's Day gevierd. Het feest groeide uit tot een wereldwijde uiting van de Ierse identiteit.

In 525 stichtte Cesarius van Arles (470-542) een vrouwenklooster, waarvan hij de leiding toevertrouwde aan zijn  zuster Cesaria. In de geschiedenis van de monastieke traditie neemt Cesarius een belangrijke plek in. Vanuit de kloostertraditie raakte hij vertrouwd met geestelijke oefeningen en stille tijden van meditatie. Deze invloed is terug te vinden in de getijdengebeden die hij in de kathedraal  introduceerde. Hij stelde twee kloosterregels op, één voor mannen (Ad Monachos) en één voor vrouwen (Ad Virgines). De Regel voor vrouwen werd eeuwenlang in talrijke vrouwenkloosters gevolgd. De Regel voor monniken beklemtoonde o.a. de deugden van stabilitas (stabiliteit, toewijding aan het klooster) en persoonlijke armoede - het delen van de goederen door de gemeenschap. Deze regel werd later vervangen door die van Columbanus en Benedictus. De Regel voor vrouwen werd zijn levenswerk en was de eerste regel voor vrouwelijke kloosterlingen. Hij plaatste zijn zus, Cesaria, aan het hoofd van het klooster in Aliscamps, net buiten de muren van Arles. Het klooster had ongeveer tweehonderd zusters, toen Cesarius van Arles overleed.

Enkele andere voorbeelden vermelden we op zonder verdere uitleg. Rond 525 hield Benedictus van Nursia (ca. 480-547) regelmatig contact met zijn zuster Scholastica (480-543), die overste was in een vrouwenklooster in de buurt van de stichting van de eerste benedictijnen. Rond 600 stelde Leander (534-600), bisschop van Sevilla, een regel op voor de vrouwenkloosters waarvan zijn zuster Florentina (+ 636) overste was. In het begin van de achtste eeuw riep de benedictijnse monnik Ruppertus (+ ca. 717), bisschop van Salzburg, zijn nicht Erentrudis (+ ca. 718) om het klooster te komen besturen, dat hij in Zwabenland stichtte. In het midden van de achtste eeuw ontbood Bonifatius (672-754) verschillende monialen uit de kloosters van Engeland om hen aan het hoofd te stellen van de kloosters die hij stichtte. Met dezelfde bedoeling deed zijn leerling Willibald (ca. 766) een beroep op zijn zuster Walburgis (+ 779).

Roger Janssen, kruisheer
pastoor-moderator pastorale eenheid Harlindis en Relindis - Maaseik