Deel 26 Harlindis & Relindis: Amandus van Maastricht (ca. 600- ca. 680), apostel van de Franken

Omstreeks het midden van de zevende eeuw constateerde men een aanzienlijke versterking van de missionering in het Merovingische Rijk. In hoeverre de missionaris Amandus van Maastricht (ca. 600-ca. 680) daarbij betrokken was, staat niet vast. Hij werd in Herbauge (Zuid-Frankrijk) geboren in een adellijke familie. Tegen de wil van zijn familie werd hij op ongeveer twintigjarige leeftijd monnik op het eiland Yeu, voor de kust van de Vendée. 

---

Van daaruit ging hij naar Bourges, waar hij onder leiding van de bisschop, de heilige Austregisilus (551-20 mei 624), in een kluis nabij de Sint-Martinuskathedraal vijftien jaar lang op water en brood in eenzaamheid leefde. Na een bedevaart naar Rome werd hij in 628 in Frankrijk tot missiebisschop gewijd.
​
Men gaat ervan uit dat hij vanuit Zuid-Frankrijk naar het noorden trok. Rond 647 stichtte hij op de bovenloop van de Schelde een abdij, waar nu Saint-Amand-les-Eaux ligt (arrondissement Valenciennes). Deze benedictijner abdij van Elnone, stichtte hij op grond die hem door de koning van de Franken, Dagobert I (603- ca. 638, was geschonken. Tijdens de Franse Revolutie werd de abdij gesloopt.
 
Enkele jaren later evangeliseerde hij de streek om Gent en stichtte de Sint-Pietersabdij en de Sint-Baafsabdij. Tussen 629 en 639 probeerde hij de inwoners van de pagus Gandao te bekeren, maar liep aanvankelijk niet vlot. Amandus stuitte op verzet en zou verschillende malen door de Gentenaars in het water gegooid zijn. Hij zette echter door en met de hulp van vrijgekochte gevangenen en slaven die hij gedoopt had, boekte hij langzaamaan succes. Een mirakel waarbij een veroordeelde gehangene weer tot leven werd gewekt, zou geholpen hebben. Amandus vestigde zich op een domein Blandinium, of Blandijnberg dat in de Gallo-Romeinse tijd toebehoorde aan een Blandi(n)us. Hij stichtte er een klooster, dat later uitgeroeide tot de Sint-Pietersabdij. Op korte afstand van de Sint-Pietersabdij stichtte hij nog een klooster, dat later uitgroeide tot de Sint-Baafsabdij.
 
Amandus werkte ook als bisschop in Maastricht (rond 647) en in de omgeving van Antwerpen. In Maastricht bleef hij slechts enkele jaren, omdat hij werd tegengewerkt door de plaatselijke geestelijken. De gewone methode van die tijd was het stichten van abdijen en van daaruit de evangelisatie aanvatten. Zo ontstonden er in Nederland en België, waar tot 625 geen enkele abdij was, op één eeuw tijd achtenveertig abdijen, waarvan twaalf voor vrouwen. Hiervan lagen er vijfentwintig op het grondgebied van het huidige België.
In deze periode stichtte hij ook diverse kloosters en kerken, met hulp van de Merovingische adel, waarmee hij nauwe banden onderhield. Amandus was de persoonlijke raadsman van de later eveneens heilig verklaarde Itta of Ida van Nijvel, echtgenote van de hofmeier Pepijn van Landen en moeder van drie heiligen (Begga, Bavo en Gertrudis van Nijvel). Haar zoon Bavo bouwde de door Amandus gestichte abdij in Gent verder uit en werd er abt. De heilige Begga, stichtte de abdij van Andenne. Ida van Nijvel stichtte zelf ook een aantal kloosters, waaronder de abdij van Nijvel, waar haar dochter Gertrudis van Nijvel abdis werd.
Aan het eind van zijn leven missioneerde Amandus in Baskenland, waar hij aan het begin van zijn carrière al eens vruchteloze pogingen had ondernomen de Basken te bekeren. Zijn missioneringswerk ging hand in hand met de onderwerping van Baskenland aan het Frankische gezag. Amandus bracht zijn laatste jaren door in het klooster van Saint-Amand-les-Eaux, waar hij omstreeks 680 stierf.
 
Amandus' feestdag wordt gevierd op 6 februari. Hij is de patroonheilige van Vlaanderen. Hij is de schutspatroon van wijnhandelaars, bierbrouwers, apothekers, herbergiers en kruideniers. Hij wordt aangeroepen tegen reuma, verlamming, jicht, koorts, stuipen, huidaandoeningen, epilepsie en allerlei vee ziekten. Vaak wordt hij afgebeeld met een draak, die de heidense rituelen voorstelt die hij bestreed. De draak ligt aan zijn voeten en bijt soms in zijn staf. Andere voorstellingen tonen hem met een gevangene die hij bevrijdt uit zijn ketenen. Hij heeft als attribuut ook wel ketenen of tralies. Af en toe kronkelt er om zijn staf een slang, die hij volgens de Vita Sancti Amandi als jonge monnik verjaagd heeft met behulp van een kruisteken.
 
Roger Janssen, kruisheer
pastoor-moderator pastorale eenheid Harlindis en Relindis - Maaseik