DEEL 6 Harlindis en Relindis

In september 2022 wordt de Harlinids en Relindis Ommegang georganiseerd in Maaseik. We vinden er heel wat informatie over terug op www.harlindisrelindis.be die we bij deze graag aanbevelen. In Kerk en Leven bereiden we de Ommegang voor in wekelijkse bijdragen over de heidense en de christelijke context, waarin Harlindis en Relindis leefden.

6. Vanaf de vierde eeuw groeide gaandeweg meer eenheid in de liturgie - het doopsel (2).

Vanaf de zesde eeuw kwamen er meer en meer kinderdopen voor in de katholieke Kerk. Bij de plechtigheid traden doopgetuigen op, peter en meter, die het kind een christelijke naam meegaven.

Het doopsel werd oorspronkelijk door onderdompeling (immersio) toegediend, maar vanaf de negende eeuw kwam de begieting (​infusio) meer in gebruik. Gelet op de klimatologische omstandigheden in het noorden was deze vorm alleszins minder gevaarlijk. Het vraagstuk van de kinder- of volwassendoop werd in de zestiende eeuw weer scherp gesteld door de anabaptisten.

Omdat het natuurlijk niet mogelijk was om kinderen en zuigelingen te vormen in  het geloof, moest de eigenlijke catechese plaatsvinden na het doopsel. Het catechumenaat als vaste instelling voor het doopsel verdween. In de rooms-katholieke Kerk werd het opnieuw ingesteld vanaf het Tweede Vaticaans Concilie. De initiatiesacramenten kunnen in de  loop van één viering worden ontvangen, bijvoorbeeld wanneer een volwassene toetreedt tot de Katholieke Kerk. Voor kinderen worden zij gespreid in de tijd: na de doop volgen de Eerste Heilige Communie en later het Vormsel.

Als doopdagen werden bij voorkeur de gedenkdagen van Christus en van de martelaren aangewezen. Vooral de Paas- en de Pinkstervigilie waren bijzondere dooptijden voor de catechumenen. De kinderdoop en de doop van zieken mocht ook op andere dagen gebeuren. Bij de bekering der Avaren in de negende eeuw werden geheel omgekeerd de volwassen heidenen na een onderrichting van 8 à 14 dagen op een zaterdagavond gedoopt, terwijl de kinderen slechts op het Paas- of Pinksterfeest mochten gedoopt worden. Thomas van Aquino (1225-1274) stelde dat kinderen, omdat zij geen onderwijs konden ontvangen, omdat doodsgevaar steeds dreigend was, en omdat de doop tot zaligheid nodig was, zo spoedig mogelijk na de geboorte gedoopt moesten worden; bij volwassenen echter moest de doop worden verschoven, tot zij genoegzaam in de christelijke religie waren onderwezen. Thans herinnert nog de waterwijding op Pasen en Pinksteren aan de bijzondere dooptijden uit de eerste eeuwen van het christendom.

In de rooms-katholieke traditie kan de doop thans zo vroeg mogelijk plaatsvinden, om het kind de heilzame werking van het doopsel zo kort mogelijk te onthouden. In de praktijk worden kinderen vaak als zuigeling gedoopt. Paus Pius / (1903-1914) legde in het decreet Quam Singulari (1910) vast dat kinderen rond het zevende jaar voor het eerst deel mogen nemen aan de eucharistieviering. Deze eerste nadering tot de eucharistie, de Eerste Heilige Communie, wordt meestal feestelijk gevierd. De leeftijd waarop het sacrament van  het vormsel wordt toegediend kan verschillen per bisdom of zelfs per parochie. Voor het ontvangen van het vormsel moet de gelovige in ieder geval gedoopt zijn en zijn geloof kunnen belijden.

Voor de katholieke gelovige vormen de drie initiatiesacramenten de belangrijkste stappen naar een volledige opname in de Katholieke Kerk. De doop en het vormsel worden eenmalig toegediend, waarbij gebruik wordt gemaakt van het heilige chrisma. De eucharistie kan dagelijks worden gevierd en wordt beschouwd als het voltooiende sacrament van de initiatie. Het heilige chrisma wordt gebruikt bij de initiatiesacramenten van doopsel en vormsel, bij de priester- en bisschopswijding en bij de kerk- en altaarwijding.

In de Katholieke Kerk vormen het chrisma, de ziekenolie en de catechumenenolie de drie heilige oliën. Ze worden bewaard in een olievaatje. Jaarlijks op of rond Witte Donderdag worden de ziekenolie en de catechumenenolie door de bisschop gezegend en wordt het chrisma plechtig gewijd. Het heilig oliesel (ziekenzalving) gecombineerd met de (laatste) communie (het viaticum) en/of de (laatste) biecht wordt het laatste sacrament of sacrament van de zieken (voor Vaticanum II: sacrament der stervenden of laatste sacramenten) genoemd.

Roger Janssen, kruisheer
Pastoor-moderator Harlindis en Relindis-Maaseik